Abraham Kuyper en de chocoladeketel

Het is - onder gereformeerden - een vrij bekend citaat, maar bijna niemand weet de bron en de aanleiding. Hier is het:

Bij den chocolade-ketel en de water-en-melkkaraf kweekt ge geen geslacht van kloeke Calvinisten.

De bron: De Heraut van 5 december 1880, blz. 2 kolom 3, als onderdeel van Kuypers diverse berichten (gedateerd 3 december 1880). De context: de feestelijke maaltijd die was gehouden bij de opening van de Vrije Universiteit; daar was kritiek op geuit, als zouden de gereformeerden te 'wereldsch' zijn geweest, met hun 'feestdisch', de daar gedronken wijn, en de bij de maaltijd uitgebrachte 'dronken'. Kuyper is het hier dus niet mee eens.

Als ik dan toch een Amerikaanse president moest wezen

You Are Most Like John F. Kennedy

You live a fairy tale life that most people envy. And while you may have a few dark secrets, few people know them.

What Modern US President Are You Most Like?

Een diagram-plaatje

Tijdens het kijken naar Kramnik - Topalov even wat geëxperimenteerd met SVG (SVGZ wil helaas niet). Als het goed is staat hierboven een SVG-diagram-plaatje (van slechts 149 kB). Hieronder de voorbeeldcode:

<object type="image/svg+xml" data="[URL]" height=[h]px width=[w]px vspace=[x]%>[Alternatief]</object>

Een gemiste kans

Het overkomt me wel vaker: uren zwoegen weggooien in een enkele seconde.
Het is ongetwijfeld een vermoeidheidsverschijnsel, zo op de late vrijdagavond. Maar met nog voldoende tijd op de klok had ik in de volgende stelling de oplossing gewoon moeten vinden.

Een keizerpotje tegen Boudewijn van Beckhoven. Wit heeft zojuist 42.hxg5+ gespeeld en ik sloeg onnadenkend terug met 42. .. fxg5??. Dat was gelijk remise na 43.De6+ Kg7 44.De7+. U heeft het natuurlijk al gezien: 42. .. Kg6 wint; misschien is het nog een beetje ingewikkeld, maar die c-pion doet 't 'm uiteindelijk.

Keizersgrachtkerk

Sinds enkele jaren heeft de Keizersgrachtkerk een goed bijgehouden homepage. Het is aardig die versie te vergelijken met de website die we lieten zien tijdens een cabaretvoorstelling in 1998:

Zoals gewoonlijk haalt de werkelijkheid de fantasie moeiteloos in.

Het blijft moeilijk

Topalov - Kramnik, tweede partij (24 sept 2006)


Ook topschakers moeten af en toe “omdenken”. Zowel wit als zwart misten hier 32.Txg4+ Lg7 33.Dc7 met onmiddelijke winst. Kennelijk was 33.Dc7 moeilijk te zien; wit had juist zijn best gedaan om de dame op de diagonaal b1-h7 te handhaven. Er gebeurde 32.Dg6+ en toen was het nog steeds heel spannend.

Codex Bezae (D 05 and d) at TC Ebind

The Codex Bezae images at TC Ebind are not easy to access if one is looking for, say, the Latin text of Acts 3:6. What one would like to have is an index which provides hyperlinks to the folia and the verse ranges on each page. The following provides an example of this for Acts:
1:1-8: Greek (415v) / Latin (416r)
1:8-14: Greek (416v) / Latin (417r)
1:15-23: Greek (417v) / Latin (418r)
1:23-2:7: Greek (418v) / Latin (419r)
2:7-16: Greek (419v) / Latin (420r)
2:16-25: Greek (420v) / Latin (421r)
2:23-34: Greek (421v) / Latin (422r)
2:34-42: Greek (422v) / Latin (423r)
2:42-3:4: Greek (423v) / Latin (424r)
3:5-13: Greek (424v) / Latin (425r)
3:13-22: Greek (425v) / Latin (426r)
3:22-4:6: Greek (426v) / Latin (427r)
4:6-13: Greek (427v) / Latin (428r)
4:15-24: Greek (428v) / Latin (429r)
4:24-33: Greek (429v) / Latin (430r)
4:33-5:5: Greek (430v) / Latin (431r)
5:5-15: Greek (431v) / Latin (432r)
5:15-23: Greek (432v) / Latin (433r)
5:23-33: Greek (433v) / Latin (434r)
5:34-40: Greek (434v) / Latin (435r)
5:40-6:5: Greek (435v) / Latin (436r)
6:5-13: Greek (436v) / Latin (437r)
6:13-7:6: Greek (437v) / Latin (438r)
7:6-15: Greek (438v) / Latin (439r)
7:16-25: Greek (439v) / Latin (440r)
7:16-25: Greek (439v) / Latin (440r)
7:26-34: Greek (440v) / Latin (441r)
7:35-42: Greek (441v) / Latin (442r)
7:42-51: Greek (442v) / Latin (443r)
7:52-8:1: Greek (443v) / Latin (444r)
8:1-11: Greek (444v) / Latin (445r)
8:11-20: Greek (445v) / Latin (446r)
8:20-29: Greek (446v)
Deest quaternus NZ (447-454)
10:4-14 Latin (455r)
10:14-23: Greek (455v) / Latin (456r)
10:23-32: Greek (456v) / Latin (457r)
10:32-40: Greek (457v) / Latin (458r)
10:41-11:1: Greek (458v) / Latin (459r)
11:1-10: Greek (459v) / Latin (460r)
11:11-19: Greek (460v) / Latin (461r)
11:19-27: Greek (461v) / Latin (462r)
11:28-12:6: Greek (462v) / Latin (463r)
12:6-12: Greek (463v) / Latin (464r)
12:12-20: Greek (464v) / Latin (465r)
12:20-13:3: Greek (465v) / Latin (466r)
13:3-11: Greek (466v) / Latin (467r)
13:11-19: Greek (467v) / Latin (468r)
13:20-28: Greek (468v) / Latin (469r)
13:28-36: Greek (469v) / Latin (470r)
13:36-44: Greek (470v) / Latin (471r)
13:45-14:1: Greek (471v) / Latin (472r)
14:1-8: Greek (472v) / Latin (473r)
14:9-16: Greek (473v) / Latin (474r)
14:16-24: Greek (474v) / Latin (475r)
14:24-15:3: Greek (475v) / Latin (476r)
15:3-10: Greek (476v) / Latin (477r)
15:11-21: Greek (477v) / Latin (478r)
15:21-29: Greek (478v) / Latin (479r)
15:29-38: Greek (479v) / Latin (480r)
15:38-16:5: Greek (480v) / Latin (481r)
16:6-14: Greek (481v) / Latin (482r)
16:14-21: Greek (482v) / Latin (483r)
16:21-30: Greek (483v) / Latin (484r)
16:30-37: Greek (484v) / Latin (485r)
16:38-17:4: Greek (485v) / Latin (486r)
17:4-12: Greek (486v) / Latin (487r)
17:12-18: Greek (487v) / Latin (488r)
17:18-26: Greek (488v) / Latin (489r)
17:26-18:1: Greek (489v) / Latin (490r)
18:2-8: Greek (490v) / Latin (491r)
18:8-16: Greek (491v) / Latin (492r)
18:17-25: Greek (492v) / Latin (493r)
18:25-19:4: Greek (493v) / Latin (494r)
19:4-13: Greek (494v) / Latin (495r)
19:13-21: Greek (495v) / Latin (496r)
19:21-28: Greek (496v) / Latin (497r)
19:28-36: Greek (497v) / Latin (498r)
19:37-20:5: Greek (498v) / Latin (499r)
20:6-13: Greek (499v) / Latin (500r)
20:14-22: Greek (500v) / Latin (501r)
20:22-31: Greek (501v) / Latin (502r)
20:31-21:2: Greek (502v)
Deest folium quod est 503
21:2-7: Latin (504r)
21:10-18: Greek (504v) / Latin (505r)
21:18-26: Greek (505v) / Latin (506r)
21:26-33: Greek (506v) / Latin (507r)
21:33-22:2: Greek (507v) / Latin (508r)
22:2-10 Greek (508v)
Deest folium quod est 509
22:10-20: Latin (510r)
22:20-29: Greek (511r)
Updated 28 September 2006 (links corrected).

Gal 6:12 and Phil 4:14

What would Gal 6:12 and Phil 4:14 have in common? Well, these are the only verses in the Greek New Testament that contain a word with all Greek vowels and each vowel only once: εὐπροσωπῆσαι and συγκοινωνήσαντες respectively. Septuagint readers may take a look at Ex 27:17 and 2 Mac 4:39.
"Coding humanists" are invited to figure out how this result was found ...

Beza's Latin translation (part two)

BibleWorks 7 (BW7) offers a nice text comparison tool, which can even be applied for something it was not exactly intended for. As an example, consider the next screenshot of Beza's 1565 Latin translation in BW7.

The image shows the relationship of Beza's translation with two other translations: the Vulgate (provided by BW) and Erasmus' translation. For the latter, I took the final edition of 1535, some chapters of which I entered myself in BW.
The text comparison settings are shown in the next screenshot.

Technical note: the order of the two settings is crucial. The first setting causes all differences between the three versions to be coloured in red, and the second setting makes blue all differences between Erasmus' and Beza' translation. The second setting overwrites the first, and thus all the instances in which Beza and Erasmus differ from the Vulgate but do not differ from each other remain red.
The result is a nicely coloured text, in which the colours, either red or blue, indicate that Beza diverges from the Vulgate. The difference between the two has to do with Erasmus' translation: red text indicates that Beza's "correction" of the Vulgate coincides with Erasmus', whereas blue text means that Beza changes the Vulgate independently. As can be seen, blue is somewhat more prominent than red, but the amount of red is still telling.
Needless to say, such a tool only provides raw material for further study. For instance (besides the obvious possibility that the data are skewed for reasons such as spelling differences), does agreement with Erasmus always mean that Beza depends on Erasmus? Or, can obvious textcritical differences be discerned, i.e., Erasmus and Beza using a Greek text different from the one reflected by the Vulgate? And does Beza in his annotations acknowledge Erasmus' part in his own translation?

Beza's Latijnse vertaling

Bij mijn weten is er nooit een vergelijkende studie gemaakt van Beza's Latijnse vertaling. Het valt me op hoe deze in de loop van zijn vijf edities (1556, 1565, 1582, 1589 en 1598) steeds weer bewerkt werd. Om dit verschijnsel goed te kunnen bestuderen moet de tekst elektronisch beschikbaar komen.

Als voorbeeld van de toegevoegde waarde van zo'n tekst hierbij een stukje uit Johannes, in drie van zijn edities (1565, 1589 en 1598), ingevoerd als "database" in BibleWorks 7, met de verschillen gemarkeerd.

Beyond What Is Written

Mijn boek is aangekondigd! Zie de website van Brill. Het wordt NTTS 35 en zal 133 euro kosten.

Aanvulling (oktober 2006): en het is verschenen (in juli al). Plaatje hierbij.

Baljon, Novum Testamentum Graece 1898

Recentelijk op de kop getikt (eindelijk!): Baljons Novum Testamentum Graece. Vooral bekend om de vele conjecturen die Baljon vermeldt in het apparaat, en in voorkomende gevallen ook opneemt in zijn tekst.

Als voorbeeld hierboven de bladzijde met 1 Cor 4:6 (wat anders?), met maar liefst twee conjecturen in de tekst zelf:
1. τὸ μὴ ὑπὲρ ἃ γέγραπται staat tussen vierkante haken, die aangeven dat de woorden niet origineel zijn (hoewel ze in alle handschriften staan);
2. φυσιῶσθε in plaats van φυσιοῦσθε.
Deze conjecturen worden natuurlijk in het apparaat toegelicht. Daar zijn, naast een alternatieve conjectuur voor het probleem met τὸ μὴ ὑπὲρ ἃ γέγραπται, nog twee conjecturen vermeld (in 4:5 en 4:8).
Baljon verwijst hier steeds naar zijn eigen proefschrift, De tekst der brieven van Paulus aan de Romeinen, de Corinthiërs en de Galatiërs als voorwerp van de conjecturaalkritiek beschouwd, Utrecht, J. van Broekhoven, 1884. Voor de overige delen van het NT grijpt hij terug op dissertaties van anderen (bijv. De Koe bij het evangelie naar Johannes) of op artikelen van eigen hand in Theologische Studiën. Je moet er wel rekening mee houden dat hij af en toe zijn mening kon bijstellen in het licht van nieuwe informatie.
Ik schat (nader onderzoek volgt) dat hij in totaal zo'n 400 à 500 conjecturen vermeldt in het apparaat. Zo'n 100 daarvan neemt hij ook op in zijn tekst. Bij nog eens 100 heeft hij kennelijk niet zover te willen gaan, hoewel hij vaak wel geneigd lijkt de betreffende conjectuur voor correct te houden. Soms ook staat er 'fortasse' bij. Veel andere conjecturen lijken vermeld om didaktische redenen: het is goed college geven naar aanleiding van een stevig debat over de juiste lezing.

Update 27 maart 2006: bij het nader onderzoek blijkt Baljon op 644 plaatsen een conjecturen te vermelden; het aantal in de tekst zelf opgenomen conjecturen is maar liefst 131. Hij loopt dus net iets meer dan één of vijf. Misschien dat bij de uitwerking van de gegevens de aantallen nog iets verschuiven, maar veel zal er niet meer aan veranderen.

KBS 1995 (vervolg)

Zoals in een vorige bijdrage aangegeven is ook de herziene uitgave van de Willibrordvertaling (1995) ondertussen weer herzien, vooral de inleidingen. Die zijn minder "kritisch" gemaakt. Nog een voorbeeld daarvan, ditmaal uit de inleiding op Johannes.

KBS 1995 (nadruk toegevoegd door mij):

Toch zijn er meer raakpunten met de synoptici dan men aanvankelijk zou vermoeden. We nemen als voorbeeld het zo typisch johanneïsche tafereel van de voetwassing. Men heeft hier niet te maken met onuitgegeven informatie, en men hoeft ook niet aan te nemen dat het gebaseerd is op een reeds bestaande tekst. Het heeft klaarblijkelijk zijn bestaan te danken aan het vermogen van Johannes om diverse motieven uit de synoptische traditie tot een nieuw geheel te herscheppen. En zo zijn er meer gegevens waaruit blijkt dat hij met het synoptische materiaal in contact is gekomen. ...

Dit wordt sterk ingekort in de bewerking:

Toch zijn er meer raakpunten met de synoptici dan men op het eerste gezicht zou vermoeden. Op een groot aantal plaatsen treffen we stof aan die ook voorkomt in minstens een van de drie andere evangeliën. Ook daarbuiten kan men wijzen op verwantschap met motieven uit de synoptische traditie. Dit wijst erop dat Johannes bekend was met tradities die ook in de synoptici verwerkt zijn. ...

Evangelical Textual Criticism

Nuttig om te signaleren: een gezamelijken weblog getiteld (en gewijd aan) Evangelical Textual Criticism. Als je rekening houdt met het "evangelische" uitgangspunt van de bijdragers valt er veel interessants te lezen, bijvoorbeeld een bespreking van Ehrman's boek Misquoting Jesus of een email-interview met Stanley Porter over de tekst van Handelingen.